Journalist WIERD DUK: ''Juist goede journalisten hebben een mening.''

Wierd Duk is een veelbesproken journalist en is al een behoorlijke tijd actief in het vak. Hij houdt zich onder andere bezig met migratie en het conflict in het Midden-Oosten. Daarnaast heeft hij zijn eigen podcast: Het Land van Wierd Duk en schrijft hij boeken en columns. Ik vroeg hem wat het precies inhoudt om journalist te zijn. Hoe zorgen journalisten er voor dat ze geen speelbal van grote belangen worden? Mag iedereen zich zomaar journalist noemen? Is er nog wel toekomst voor de journalistiek?

''Wat is journalistiek?''

''Dat is een hele moeilijke vraag, maar journalistiek is het onderzoeken van de werkelijkheid en daar verslag van doen. Vaak gaat dat over evenementen en gebeurtenissen die nieuws worden of zijn. Of je zet een onderzoek op – dat komt voor -  en maakt dan naam als journalist doordat je bijvoorbeeld misstanden ontdekt of hele interessante ontwikkelingen beschrijft. Maar ja, het kan over alles gaan natuurlijk: je hebt nieuwsjournalistiek, je hebt achtergrondjournalistiek, je hebt culturele journalistiek. Dus journalistiek in zijn algemeenheid is het beschrijven van de werkelijkheid die zich op verschillende manieren aan ons voortdoet.''

''Wat zijn de belangrijkste functies van de journalistiek?''

''Ze moeten natuurlijk vooral onafhankelijk zijn, op basis van de feiten berichten en dit zo goed mogelijk doen. Je moet als journalist zorgen dat je geen pion wordt van bepaalde groeperingen. De functie van de journalist als zodanig is niet per se luis in de pels zijn, wat wel vaak wordt gezegd, maar dat is natuurlijk niet gekleurd zijn. Dat moet de journalist zo goed mogelijk doen, in alle opzichten.'' Meneer Duk vindt dat journalisten het nieuws qua stijl en qua invalshoek zo aantrekkelijk mogelijk moeten brengen. ''Daar ontbreekt het tegenwoordig aan. De jongere generatie hebben in mijn ogen vaak weinig gevoel voor stijl en compositie. Het gaat er ook om hoe je verhalen over het voetlicht wilt brengen.''
 

''U noemde net onafhankelijkheid. Heeft u zelf ooit afhankelijkheid in de journalistiek ervaren?''

''Belangen spelen er natuurlijk altijd. Ik ga natuurlijk ook geen onderwerpen voorstellen waarvan ik weet dat die niemand iets interesseren. Je houdt altijd rekening met je publiek. Ik heb één keer meegemaakt dat er druk werd uitgeoefend op een hoofdredacteur wegens een verhaal dat ik had geschreven. Dat bleek te gaan om een vriend van die hoofdredacteur. Toen hebben wij, zoals dit heet ‘afscheid van elkaar genomen’. Heel onverkwikkelijk.''

''Wat is het mooiste onderdeel van het vak?''

''Dat je als je nieuwsgierig mens de mogelijkheid krijgt allerlei relevante mensen te spreken en overal naar toe te kunnen gaan waarvan je denkt: wauw, dit vind ik fascinerend. Ik heb natuurlijk lang in het buitenland gewerkt.'' Daarnaast vindt Wierd Duk het geweldig dat mensen zin hebben om te lezen wat iemand schrijft of zin hebben om te luisteren naar iemands podcast. ''Het plezier dat je in het begin hebt, behoudt je door het te blijven doen en het wordt je ook nog eens in dank afgenomen door je lezerspubliek en je luisteraars. Daar ben ik erg dankbaar voor.''

''Heeft u ook weleens kritiek gehad?''

''Ik krijg natuurlijk voortdurend kritiek van mensen die een hekel aan mij hebben. Mensen die mij gecanceld proberen te krijgen en die vinden dat mijn baas me moet ontslaan enzo. Je kan wel zeggen dat ik onderhevig ben aan zware kritiek.''

''Waardoor komt dat denkt u?''

‘’Nou ja, omdat er veel onredelijkheid, intolerantie en onverdraagzaamheid is. En omdat ik dingen roep die niet overeen komen met hoe sommigen willen dat de werkelijkheid eruitziet.’’ Wierd Duk zegt dat mensen hem de mond willen snoeren.

''Op welke manier proberen zij u dan de mond te snoeren?''

''Door mij te bedreigen of door bij mijn krant aan te dringen op ontslag. Of door leugens over mij sociale media in te slingeren. Of door week na week na week columns in De Volkskrant te schrijven, zoals gebeurde, om mij daar extreemrechts te noemen. Op die manier gaan mensen natuurlijk uiteindelijk denken: ‘Is die Wierd Duk eigenlijk wel een fatsoenlijke journalist’?’’

''Hoe reageert u daar op?''

''We doen aangifte en we hebben iemand veroordeeld gekregen voor doodsbedreiging. Het irriteert mij dat het Openbaar Ministerie (OM) soms geen reden ziet tot vervolging, terwijl er worden mensen veroordeeld voor veel minder dan de mensen die mij bedreigen.'' Volgens Wierd Duk zit er bevooroordeeldheid bij het OM.

''Heeft u die misstanden bij het OM (volgens Wierd Duk) ooit naar buiten gebracht?''

''Ja hoor. Ja, dat heb ik wel gedaan.''

''Op welke manier heeft u dat gedaan?''

''Een bericht op X, zoiets, maar geen A4-tje vol.''

''Merkt u dat de veiligheid in de journalistiek meer onder druk komt te staan?''

''Nou, dat weet ik niet. Ik weet alleen dat collega's van mij bij De Telegraaf ernstig bedreigt worden. Die bedreigingen maken dat zij, net als Geert Wilders, al heel lang zwaar beveiligd moeten worden. Ik geloof dat de onveiligheid toeneemt, maar ik denk ook dat sociale media hier een rol in spelen.''

''Heeft u door bedreigingen ooit besloten iets niet te publiceren?''

''Nee, ik niet. Ik kan me wel voorstellen dat er collega's zijn die beslissen om in dat geval ergens niet meer over te schrijven.'' Wierd Duk heeft zelf nooit besloten iets niet te publiceren vanwege bedreigingen, omdat hij niet wil wijken voor terreur.

''Mensen willen mij de mond snoeren.''

''Zijn er nog andere afwegingen die u maakt bij een publicatie?''

''Nou ja, je maakt natuurlijk altijd afwegingen.''

''Welke afwegingen zijn dat?''

''Of iets interessant is en of iets nieuws is, noem maar op.''

‘’Mag iedereen zich journalist noemen?’’

‘’Nee, helemaal niet. Journalistiek is een vrij beroep, maar ik vind niet dat iedereen zich journalist mag noemen.’’

‘’Waar ligt de scheidingslijn tussen journalistiek en juicekanalen?’’

‘’Juicekanalen hebben natuurlijk niks met journalistiek te maken. Juicekanalen verspreiden roddels meest van de tijd. Dat is natuurlijk geen journalistiek.’’

‘’En als ze die roddels gefactcheckt hebben?’’

‘’Dan nog gaat het vaak over privézaken, over relaties enzo. Dat kun je geen journalistiek noemen.’’

‘’Dus dan gaat het eigenlijk meer over of juicekanalen relevant zijn en niet of ze journalistiek werk leveren?’’

‘’Nou ja, allebei. Ze zijn niet relevant wat mij betreft en ze houden zich niet aan journalistieke principes.’’

‘’Vindt u dat juicekanalen lid mogen worden van de NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten)?’’

‘’Ik denk niet dat de mensen die achter juicekanalen zitten dat zouden willen. Ik bedoel: die doen het alleen maar om veel geld te verdienen en ze verdienen er veel geld mee. Waarom zou je dan lid willen worden? Om wat voor redenen?’’ Wierd Duk vindt juicekanalen niet onder journalistiek vallen en daardoor zouden ze volgens hem geen lid mogen worden van de NVJ.

''Doet u aan zelfreflectie voor en na het publiceren van een artikel?''

''Ja natuurlijk.''

''Op welke manier doet u dat?''

''Nou, je denkt natuurlijk altijd na over wat je schrijft, vooraf en achteraf. En of je een onderwerp op de juiste manier hebt behandeld.''

''Hoe reflecteert u terug op de afgelopen maand?''

''Uhm, dat schiet me zo even niet te binnen. Ik doe natuurlijk zo veel. Ik heb zo niet op mijn netvlies wat ik allemaal gedaan heb.''

''Even in grote lijnen: u houdt zich bezig met onder andere de migratie en de spanningen tussen Oekraïne en Rusland. Wat vindt u van de berichtgeving die u daarover naar buiten brengt?''

''Kijk, ik ben lang correspondent geweest in de voormalige Sovjet-Unie en zit nu al tien jaar op het dossier ‘Oekraïne/Rusland’. Mijn analyses over dat conflict wijken enigszins af van wat er in de mainstreammedia over het conflict wordt geschreven.'' Wierd vindt het ook belangrijk dat hij bericht heeft gedaan over het antisemitisme in Nederland, dat volgens hem aanwezig is. Hij vindt het belangrijk om op te staan voor de Joodse gemeenschap in Nederland. In andere media wordt dat veel minder gedaan, volgens hem.

''Vindt u dat andere media daar fout over berichten?''

''Nou, niet fout. Zij kiezen gewoon voor een andere invalshoek, want zij hebben andere lezers. Dat zijn de gewoon de keuzes die andere media maken en dat zijn vaak keuzes die overeenkomen met hun wijze van denken.''

''Kunt u, ondanks uw wijze van denken, objectief verslag doen?''

''Ja. Ik bedoel: dat journalisten geen mening zouden hebben enzo, dat is flauwekul. Iedereen heeft een mening en juist goede journalisten hebben een mening. Goede journalisten zijn goed door de onderbouwingen, argumentaties en de mening die ze hebben, waardoor ze goede stukken kunnen schrijven. Het hoeft helemaal niet zo te zijn dat die mening doorschijnt in publicaties. Zeker als je columns schrijft zoals ik. In dat geval kan je gewoon je mening geven. Er zijn mensen die doen alsof ze journalist zijn en doen alsof ze geen mening hebben. Hun mening is dan eigenlijk gewoon wat de mainstream zegt en dat zie je dan ook terug in wat ze maken.''

‘’Heeft u voorbeelden van zulke journalistiek?’’

''Veel van wat je bij de publieke omroep en bij RTL ziet. En bij alle rubrieken, waaronder RTL Nieuws, waar actualiteiten worden behandeld.'' Dit is volgens meneer Duk vooral een probleem bij de publieke omroep. ''De publieke omroep moet politiek neutraal zijn, maar je ziet aan alle kanten dat ze meebuigen met de links-liberale politiek. Daar ligt ook de voorkeur van de meeste redacteuren, blijkt uit onderzoek (Wierd haalt een artikel van EenVandaag aan uit 2008). En op het moment dat ze een alternatief aanbieden, zoals Ongehoord Nederland, dan wordt het ofwel in de ‘foute’ hoek geduwd of zo’n omroep trekt allemaal radicale types aan en blaast zichzelf op. Het is geen goede journalistiek, naar mijn idee.’’

''Zou de objectiviteit binnen de publieke omroep beter bewaakt kunnen worden met wetgeving en/of factchecking? Of maakt maakt dit meer stuk dan dat het oplost?''

''Nou ja, er is natuurlijk gewoon wetgeving. En je kunt wel af en toe iets factchecken, maar ook dat is enorm bevooroordeeld. Factchecking is niet van het niveau dat je zou wensen.''
 

''Dus u zegt, als ik het even plat sla, dat er geen ruimte is voor factchecking?''

''Nee, dat zeg ik niet. Je moet natuurlijk gewoon voldoen aan de eigenschappen van een journalist. Dat betekent ook dat je niet alleen maar deskundigen uitnodigt van wie je weet dat ze politiek gekleurd zijn.'' Wierd vindt dat het belangrijk is ook andere mensen aan het woord te laten. Hij neemt migratiedeskundige en antropoloog Jan van de Beek als voorbeeld. ''Van de Beek, die waarschuwt voor de gevolgen van massa-immigratie, wordt zelden uitgenodigd door redacties. die aan het woord komen zijn Hein de Haas en Leo Lucassen, die in de kern voorstander zijn voor meer migratie. Die worden telkens opgevoerd bij alle omroepen, in alle actualiteitsprogramma's, in alle talkshows en ook in commerciële zenders. Er wordt gedaan alsof dat de enige experts zijn op het gebied van asiel en migratie. Dat is niet zo. En als je die keuze maakt, dan maak je geen journalistiek professionele keuze, maar een politieke keuze. Dat is een probleem bij de hele publieke omroep en de publieke omroep moet dat niet doen, want die wordt betaald door ons allemaal. En de programmamakers vinden het waarschijnlijk prima. Het is wel duidelijk wie er worden uitgenodigd en wie niet. En als Van de Beek dan een keer uitgenodigd wordt, zitten er drie mensen tegenover hem die dan vervolgens gaan aanvallen.’’

''Aanvallen of kritiek hebben?''

''Nou ja, die worden daar gewoon neergezet om tegenwicht te bieden aan wat Van de Beek daar gaat vertellen.''

''Maar tegenwicht bieden is toch de taak van journalisten?''

''Niet op het moment dat je iemand vraagt om als deskundige te spreken. Zeker niet als Hein de Haas en Leo Lucassen alle ruimte wordt gegeven.''

Later voegde Wierd Duk hieraan toe dat hij vond dat je mensen wel kritisch kan bevragen, maar dat je dat dan bij iedereen moet doen. Niet bij de een wel en bij de ander niet.
 
 

''Wie zou er op toe moeten zien dat beide kanten van het verhaal belicht worden?''

De audio viel weg..

''… Zeker niet nadat dat experiment met Ongehoord Nederland mislukt is door complotdenkende idioten uit te nodigen. Daardoor hebben ze zichzelf al helemaal ongeloofwaardig gemaakt. Dus die kunnen  we ook afschrijven. En verder is er niet zo veel over, maar laten we deze discussie niet voeren. Belangrijk is dat mensen objectieve journalistiek willen, een legitieme behandeling van het nieuws willen en naar interessante en deskundige mensen willen luisteren. Er zijn tal van podcasts en alternatieve media waar mensen veel meer informatie kunnen krijgen dan in de gemiddelde talkshow, het NOS-journaal of bij RTL-nieuws. Bij de podcast van Joe Rogan krijg je bijvoorbeeld zo veel meer informatie binnen dan als je bijvoorbeeld naar Bar Laat of zo iets kijkt.''

''Hoe ziet de toekomst van de journalistiek er uit?''

''Er zal meer ruimte komen voor alternatieve media; mensen die hun eigen podcast beginnen, hun eigen ‘brand’ worden, daarmee populair worden en nieuwe betaalmodellen opzetten. Ik denk dat veel mensen, ook veel beginnende journalisten, moeten nadenken hoe ze zelf hun eigen merk kunnen worden. Niet bij de redactie werken van een medium, maar hun eigen medium beginnen en daar een betaalmodel bij zoeken. Het model van journalistieke ondernemers is naar mijn idee de toekomst van de journalistiek, want al die reguliere kranten – op papier - verdwijnen sowieso. Althans die krimpen tot een niche. Als je als journalist een persoonlijkheid hebt, een beetje charisma hebt en een interessante mening hebt - geen flauwekulmening, maar een goed onderbouwde mening - dan heb je wat mij betreft gouden kansen.''

''Wat zijn uw wensen voor de journalistiek?''

''Meer creativiteit, meer nieuwsgierigheid, meer diepgang en meer intellectualiteit.'' Aan de andere kant wenst Wierd Duk minder oppervlakkigheid en veel meer verwondering voor de journalistiek. Daarnaast wenst hij dat journalisten hun eigen mediums beginnen.

''Wat is uw grootste blunder geweest als journalist?''

''Ik liet me, als beginnend journalist, helemaal inpakken door een woordvoerder van een culturele organisatie.'' Deze organisatie ging een tijdje later failliet, vertelde Wierd. Daarbij heeft hij meteen geleerd dat hij dingen beter moest onderzoeken.

Neem contact met me op als u extra informatie heeft of verbeterpunten ziet.